CO₂-uitstoot verminderen door vervangen van oude koel-vrieskast

Een van de Urgenda-maatregelen, maatregel 43, betreft een actieplan voor het inwisselen van oude koel-vrieskasten. Hiermee kan 0,4 Mton CO₂ bespaard worden. Dit wordt gerealiseerd doordat een nieuwe koel-vrieskast minder energie gebruikt. Daarnaast draagt het op de juiste manier recyclen van het oude apparaat, die mogelijk gevaarlijke broeikasgassen CFK en HFC bevatten, ook bij aan de vermindering van de CO₂-uitstoot. In mei 2022 start een landelijke campagne om consumenten bewust te maken van de voordelen van het inruilen van een oude koel-vrieskast.

In dit artikel vertelt APPLiA Nederland meer over de aanleiding van deze Urgenda-maatregel en het belang van de inwisselactie.

Omvang van het probleem

Naar schatting zijn er in Nederland minstens 10 miljoen koelkasten en vriezers aanwezig in huishoudens, horeca en bedrijfskantines. Van dit aantal zijn er ongeveer 3 miljoen koel-vrieskasten ouder dan 10 jaar. Hoewel het meestal duurzamer is om oude apparaten langer te gebruiken, wordt er bij oude koel-vrieskasten aangeraden om ze te vervangen en recyclen. De belangrijkste reden is dat ze minder zuinig zijn in energieverbruik en mogelijk nog de inmiddels verboden broeikasgassen CFK of HFC bevatten. Deze gassen tasten de ozonlaag aan en zijn maar liefst 5.000 keer schadelijker dan CO₂.

Broeikasgassen in de atmosfeer

Per jaar komen ongeveer 365.000 koel- en vrieskasten (36%) niet in het recyclekanaal terecht, bijvoorbeeld omdat ze via ijzerhandelaren in de metaalshredder terecht komen. Van de apparaten die niet in het recyclekanaal terecht komen, bevat 30%  (120.000 stuks) de gevaarlijke gassen CFK of HFC. Een juiste manier van inzamelen en recyclen is dus cruciaal. (Urgenda, 2021)

‘Koelkast inruilen’-campagne

Onderdeel van de Urgenda-maatregelen is het vervangen van oude, mogelijk nog werkende koel-vrieskasten voor nieuwe koel-vrieskasten met een energielabel A, B, C of D. Om een bijdrage te leveren aan de reductie van CO₂-uitstoot, organiseert stichting OPEN in samenwerking met APPLiA Nederland en reclamebureau Roorda een eenmalige, landelijke inzamelingsactie voor oude koel-vriesapparatuur. Deze actie heeft de campagnenaam ‘Koelkast inruilen’ gekregen en zal plaatsvinden gedurende de periode 1 mei 2022 t/m 30 juni 2022. Consumenten krijgen, als ze hun oude koel-vrieskast op een juiste manier laten recyclen, een tegemoetkoming van € 35,-.

Besparingsdoel van 0,4 Mton CO₂

Volgens Milieucentraal verbruiken de meeste koelkasten van 10 jaar oud, 220 kWh ofwel € 50 per jaar meer dan een nieuwe koel-vrieskast. Urgenda berekent het volgende: als er 1 miljoen oude koel- en vrieskasten gerecycled en vervangen worden voor een koel-vrieskast met label A, B, C of D, dan leidt dat tot een besparing van 0,4 Mton CO_2.. Van deze hoeveelheid wordt 0,12 Mton gereduceerd door energiebesparing en 0,26 Mton doordat de gevaarlijke broeikasgassen CFK en HFC niet in de atmosfeer terecht komen en grondstoffen juist hergebruikt worden. Wanneer er 0,4 Mton besparing CO₂ gereduceerd wordt door de maatregel van Urgenda, behoudt Nederland zijn positie als Europese koploper voor recycling. (Urgenda, 2020)

Minder CO₂-uitstoot door lager energieverbruik

Het is qua totale CO₂-uitstoot zuiniger om een werkende, oude koel-vriescombinatie te vervangen voor een nieuw model. Deze berekening blijft overeind wanneer de productie en het vervoer van de nieuwe koel-vrieskast wordt meegenomen. Over de volledige levenscyclus van koelkasten en diepvriezers speelt de CO₂-uitstoot van de productie veelal een geringe rol. Het overgrote gedeelte van de CO₂ -uitstoot vindt plaats tijdens het gebruik. Al wordt de CO₂ -uitstoot steeds lager naarmate de koel-vrieskasten efficiënter worden en naarmate de elektriciteit groener is. Wanneer een oude koel-vrieskast (≥10 jaar) wordt vervangen door een energiezuiniger nieuw apparaat (klasse A, B, C of D), dan zal er sprake zijn van een CO₂ -besparing.

Belang van recyclen

Het tweede belangrijke onderdeel van de Urgenda-maatregel is de correncte inzameling en verwerking van oude koel-vrieskasten.  Daarmee wordt vermeden dat koelmiddelen en drijfgassen ongecontroleerd in de atmosfeer verdwijnen. De Europese doelstelling is om op gewichtsbasis 65% van de apparaten die op de markt komen ook weer in te zamelen. Momenteel wordt slechts 44% van het groot witgoed juist verwerkt. Van alle koel- en vries apparaten wordt 64% ingezameld en op de juiste wijze verwerkt. Een slecht gerecyclede koelkast levert 300 gram aan gassen op, wat gelijk staat aan een autorit van 27.500 km. (Recupel, 2019)

Eerder zagen we al dat in Nederland jaarlijks ongeveer 365.000 koel- en vries apparaten niet goed worden gerecycled. Dit komt neer op een uitstoot van circa 274 Kton CO₂ per jaar. Deze uitstoot staat gelijk aan 1% van de jaarlijkse verkeersuitstoot (circa 100.000 personenauto’s) of 0,14% van de totale Nederlandse uitstoot. Het belang van recyclen is dus groot. (WEEE Nederland, 2020).

Statiegeldsysteem

De Urgenda-maatregel stelt voor om met een éénmalige actie te zorgen dat mensen hun oude koelkasten en vriezers inwisselen voor een nieuw apparaat. Tegelijkertijd wil Urgenda de consument laten wennen aan een nieuw soort statiegeldsysteem voor koelkasten. Om het inzamelpercentage van koel- en vrieskasten te verbeteren, is er een nieuw systeem nodig volgens Urgenda. Met het huidige inzamelsysteem worden consumenten onvoldoende getriggerd om oude producten op de juiste wijze in te leveren.

De mogelijkheid tot handhaving is daarbij ook onvoldoende. Het huidige systeem lijkt zelfs het minimale inzamelpercentage dat door de overheid wordt opgelegd niet te halen. Willen we naar een circulaire economie, dan zal het inzamelpercentage uiteindelijk naar de 90-100% moeten. De koelkast is een uitermate geschikt apparaat om met dit nieuwe systeem te beginnen, aldus Urgenda. Het aantal aanbieders is immers beperkt en het belang van recyclen groot. Dit systeem stelt voor dat de consument een recyclingbijdrage gaat betalen, naar voorbeeld van de afgeschafte verwijderingsbijdrage. De recyclingbijdrage is een stuk hoger, maar bestaat voor de helft uit statiegeld (een retourpremie) die de consument terug krijgt wanneer hij bij aankoop een oude koelkast inlevert.

Bronnen

• Urgenda (2022). 54 puntenplan naar 25% CO₂ reductie in 2020. Urgenda. Geraadpleegd op 23-02-2022, van https://www.urgenda.nl/themas/klimaat-en-energie/40-puntenplan/

• WEEE Nederland (2020). 40-puntenplan. Naar 25% CO₂-reductie in 2020. Maatregel 43: Recycleplan Koelkasten. WEEE Nederland. Geraadpleegd op 01-02-2022, van https://weee.nl/sites/all/files/media/191128_maatregel_43_actieplan_koelkasten_3.pdf

• WEEE Nederland. (2020). Recycling & retourpremie voor koel- en vrieskasten Uitwerking van maatregel 43, Urgenda 40puntenplan voor 25% CO2 besparing in 2020. WEEE Nederland. Geraadpleegd op 01-02-2022, van https://weee.nl/sites/all/files/media/maatregel_43_0.pdf

• Recupel, 2019. https://recupel.prezly.com/meer-dan-200000-koelkasten-en-diepvriezers-vermist-incorrecte-recyclage-zorgt-voor-enorme-milieuschade