Verslag Dialoogsessie Circulair Samenwerken 

Op dinsdag 7 mei vond de Dialoogsessie Circulair Samenwerken plaats bij Nyenrode Business University in Breukelen. Het doel van de bijeenkomst, georganiseerd door APPLiA Nederland en Techniek Nederland, was te verkennen hoe producenten, importeurs en retailpartners meer kunnen samenwerken om de circulariteit binnen de gezamenlijke waardeketen verder te versterken.  

André Nijhof, professor Sustainable Business and Stewardship aan de Universiteit Nyenrode, leidde de sessie met een academische blik. Hij nam de deelnemers mee door de dynamiek van duurzame markttransformaties en besprak de huidige circulaire stappen die in de sector worden gezet en de mogelijkheden voor verdere samenwerking.

We geven een samenvatting van de belangrijkste besproken onderwerpen.  

Het omarmen van backcasting 

In het licht van de steeds dringender wordende klimaatcrisis, blijft de transitie naar een circulaire economie een prominente uitdaging voor bedrijven en samenlevingen wereldwijd. Deze verandering vraagt om een shift in hoe we produceren, consumeren en denken over onze hulpbronnen.  

André Nijhof benadrukte de urgentie van deze transitie. Om te verduidelijken hoe deze verschuiving bereikt kan worden, introduceerde hij de concepten ‘backcasting’ en ‘forecasting’. Backcasting is een planningstechniek die start vanuit een gewenste toekomstige situatie en terug redeneert naar het heden om te bepalen welke stappen nodig zijn om dat doel te bereiken. In tegenstelling tot backcasting, gebruikt forecasting bestaande kennis en trends om een beeld van de toekomst te schetsen en op basis daarvan een strategie te ontwikkelen. Het fundamentele verschil is dat backcasting de toekomst niet probeert te voorspellen, maar actief vormgeeft. Nijhof benadrukte het belang van het adopteren van backcasting en het loslaten van traditionele forecasting methodes. 

Toekomstscenario’s schetsen 

Nijhof nam de deelnemers mee in het proces tot verduurzaming met een voorbeeld uit een andere sector, namelijk die van auto’s. Hij besprak de casus van Auto Recycling Nederland en toonde een video waarin eerst wordt teruggeblikt op de behaalde successen en de vooruitgang in de afgelopen jaren. Vervolgens werden er drie toekomstscenario’s geschetst. In het eerste scenario is weinig verandering zichtbaar doordat het thema verduurzaming op de achtergrond verdwijnt bij de politiek door andere problematiek in de wereld zoals COVID. In het tweede scenario zijn leaseconcepten bijzonder populair geworden en worden smart-auto’s gedeeld en intensiever bereden dan ooit. Daardoor hebben ze een kortere levensduur, maar zijn ze goed recyclebaar en voorzien van de nieuwste innovaties. Fabrikanten willen zo snel mogelijk grondstoffen en onderdelen snel opnieuw kunnen gebruiken zodat er sneller updates en nieuwe modellen gelanceerd worden. Het laatste scenario schetst het verhaal van een circulaire auto, een data gedreven modulaire auto die volledig recyclebaar is en de industrie voorgoed heeft veranderd.  

Na de video ontstond er een discussie onder de aanwezigen over de opvallende punten in de scenario’s. Enkele genoemde aspecten waren: het belang van consumentenbewustwording in de transitie, de verschillende belangen van stakeholders, en de noodzaak om de mindset te verschuiven van bezit naar gebruik en eigenaarschap. 

De menselijke factor in transitieprocessen 

Professor Nijhof moedigde het publiek aan om gezamenlijk te reflecteren op ieders bijdragen binnen de keten die impact hebben op de circulaire economie. Hij benadrukte het belang van een helder overzicht van het uiteindelijke doel, waarna geëvalueerd kan worden welke stappen reeds zijn gezet. Voorbeelden die ter sprake kwamen, omvatten het aanbieden van verzekeringen om reparaties te stimuleren, het invoeren van ecodesign verordeningen en het implementeren van keurmerken. 

Een terugkerend thema tijdens deze discussie was het menselijke aspect van transities. Het behouden van plezier in het proces en het belang van samenwerking werden onderstreept als essentiële factoren om de uitdagingen van de transitie te overwinnen. Het samen aanpakken van problemen vereenvoudigt niet alleen de transitie, maar bevordert ook de creativiteit en betrokkenheid. Nijhof stelde: “Systemen blijven op slot zitten als iedereen alleen maar naar anderen wijst en niet bij zichzelf begint. Je moet jezelf afvragen hoe je het systeem kan veranderen als je merkt dat iedereen tegen hetzelfde probleem aanloopt”.  

Transities gaan door fasen 

Er zijn verschillende fasen die we doorlopen in een transitieproces. We beginnen bij de nul-fase, waar de urgentie wordt vastgesteld en erkend dat er een probleem bestaat. In de daaropvolgende fase verkennen we alternatieve benaderingen en leren we hoe dingen anders kunnen. De tweede fase kenmerkt zich door marktvorming, waarbij competitie ontstaat en markten goed gedrag beginnen te belonen. Vervolgens wordt er gezamenlijk gewerkt aan een sectorstrategie, gericht op synergie en integratie, wat opschaling mogelijk maakt. Uiteindelijk bereiken we de vierde fase, de fase van institutionalisering, waarin een circulaire bedrijfsvoering de nieuwe standaard wordt. Achterblijvers ondervinden direct de gevolgen hiervan en worden gedwongen zich aan te passen. 

Duurzame markttransformatie is als een schaakspel 

In zijn afsluitende woorden beschreef Nijhof duurzame markttransformatie als een schaakspel waarbij elke stakeholder een specifieke rol speelt in elke fase van de transitie. Hij benadrukte het belang van strategisch denken en samenwerken om effectieve oplossingen te vinden binnen een circulaire economie. 

Oplossingsrichtingen bij een circulaire economie kunnen zijn: hergebruik van afval, inkoop van gerecycled materiaal, organiseren van regionale ketens, data over ESG, gevolgen laten voelen en circulair ontwerpen. “Onderzoek dus samen de juiste oplossingsrichtingen die voor jouw keten van belang zijn voor circulariteit. Bekijk in welke fase deze zich bevinden en onderzoek welke strategie nodig is om naar de volgende fase te gaan”, stelde Nijhof. 

Met de inspirerende woorden ‘if it is to be, it is up to me’ sloot hij de dialoogsessie af en gingen aanwezigen richting de aansluitende borrel.